Geniş yayılmış narkotik aludəçiliyinə, narkotik maddələrin təbliğinə, narkotik asılılığının kütləyə yayılmasına paralel olaraq insanlar bir çıxış yolu axtarırdılar. Asılılığın müalicəsindəki problemlərdən biri də, narkomaniya müalicəsindən sonra bir nəfərin alkoqol istifadə etməyə başladığı, qumarla və yaxud başqa bir şeylə asılılığın başqası ilə əvəz edildiyi əvəzetmə vəziyyətidir.Alkoqoldan asılılığın müalicəsi üçün icad edilən "12 Addım" proqramı, digər asılılıqların əsl qurtuluşu oldu.Proqramın özünəməxsusluğu, müxtəlif formalarda (oyun, alkoqol, psixoaktiv maddələr) asılılıq yaradan davranışlarla mübarizə aparmasıdır.
Proqram bir insana bunları yerinə yetirməkdə kömək məqsədi daşıyır:
►həyat vəziyyətini obyektiv qiymətləndirmək
►asılılıq yaradan davranışdan qurtulmaq
►həyatı və dəyərləri yenidən qiymətləndirmək
►ailə, cəmiyyət, özünüzlə münasibətlər qurmaq
►mümkün qəzaların qarşısını almaq
►sosial cəhətdən bərpa olunmaq
►mənəviyyat və əxlaq səviyyəsini yüksəltmək
12 Addım Proqramının tarixi:
Proqram keçən əsrin 30-cu illərində Anonim Alkoliklər Cəmiyyəti tərəfindən icad edilmişdir. Qrup keçmiş alkoqol bağımlısı Bill Wilson tərəfindən qurulmuşdur. Həmkarları ilə birlikdə, qrupun işini tamamilə tənzimləyən proqramın mətninin ilk versiyasını hazırladı. Proqramda dini prinsiplərə əsaslanan bir məna var idi:
►başqaları və özünüz qarşısında dürüstlük
►başqalarına kömək etmək
►düşüncələrin və ruhun saflığı
►ətrafdakılara sevgi
O andan etibarən metodun populyarlığı artdı, psixiatriya klinikalarında qruplar açılaraq tanındı. Xəstəliyin hər yeni hadisəsi proqramı mükəmməlləşdirdi. Metodun əsas fikirləri müəyyən edildi:
►xəstəlik qarşısında gücsüzlüyü etiraf etmək
►daha yüksək bir şeyə (Tanrı, ailə, sevgi) inanmağın zəruriliyini dərk etmək. Asılılıqdan qurtulmanıza kömək edəcək gücə inam
►sağalan inasanların bir-birinə qarşılıqlı köməyi
Bağımlılığın bütün çətinliklərini bilən bir insanın dəstəyi "12 Addım" proqramının son versiyasını yazmaqda həlledici oldu."12 Addım" metodunun tarixi, öz təcrübəsinin effektivliyini təsdiqləyən, metodu təkmilləşdirən, başqaları üçün daha təhlükəsiz və daha əlçatan edən Bill Wilson sayəsində yazıldı.
Hər bir insanın asılılığına görə fərqli səbəbləri, vəziyyətləri ilə öz fərdi hekayələri var. Buna amillər kömək edir:
►bioloji amil-(irsiyyət, sinir sisteminin işinin xüsusiyyətləri, kimyəvi maddələrə anadangəlmə yüksək tolerantlıq)
►psixoloji amil-(mizaç, xarakter xüsusiyyətləri)
►sosial amil-(ətraf mühit, funksional olmayan ailə, maddi vəziyyət, yaş)
Ancaq asılılıq davranışının formalaşması mexanizmi bütün hallarda oxşardır. Narkomaniya, hər hansı bir xəstəlik kimi, xroniki bir mənzərə daşıyır. Bağımlılığın tərs tərəfi şəxsiyyətin məhvi, deqradasiyası, dəyər yönümlərinin düşməsi, sağlamlığının məhvidir. Xəstəliyin başlama faktorlarına diqqət yetirsək, reabilitasiya zamanı bir metodun kifayət etməyəcəyi aydın olur. Həyatın hər sahəsinə hərtərəfli təsir etmək lazımdır.
12 Addımlı proqramın terapevtik prosesə daxil edilməsi, asılılıqdan əvvəl baş verən üç komponentdən keçməyə kömək edir:
►fiziki
►psixoloji
►sosial
Nəticədə, reabilitasiyanın müvəffəqiyyəti yalnız bir adam istifadəni dayandırdıqda qiymətləndirilmir. Həqiqi bərpa davranış modelini, kritik vəziyyətlərdə reaksiya vermə tərzini dəyişdirdikdə və başına gələnlər üçün məsuliyyəti öz üzərinə götürdükdə baş verir.